Πως μεταβιβάζεται το κάρμα από γενιά σε γενιά.
Γιατί η μια γενιά κατηγορεί την προηγούμενη;
Γιατί δεν μπορώ να συνεννοηθώ με το παιδί μου;
Γιατί το παιδί μου έχει διαφορετικές αξίες από τις δικές μου;
«Αντίθετοι» χαρακτήρες μέσα στην ίδια οικογένεια; Ίσως τελικά τίποτε να μην είναι τυχαίο. Βλέπετε, το κάρμα μεταβιβάζεται άθελά μας από γενιά σε γενιά. Κάθε οικογένεια, κρύβει τη μικρή της πονεμένη ιστορία. Ένα σενάριο που παίζεται ερήμην μας, με ρόλους καλά μοιρασμένους και επαναλαμβανόμενους. Είμαστε όλοι μας ηθοποιοί, σε μια ταινία δίχως τέλος. Και πολύ συχνά νοιώθουμε ότι δεν έχουμε διαλέξει καν εμείς τον ρόλο μας.
‘Η ότι ο σκηνοθέτης έχει φύγει διακοπές!
Μερικές φορές οι αντιδράσεις είναι ακραίες, οι τσακωμοί καθημερινό φαινόμενο και όχι μόνο όταν τα παιδιά είναι μικρά ή έφηβοι, αλλά πολλές φορές ο έλεγχος, οι φωνές και οι καυγάδες συνεχίζονται με αμείωτη ένταση, ακόμη κι όταν τα παιδιά έχουν φύγει πολλά χρόνια από το σπίτι κι έχουν δημιουργήσει δικιά τους οικογένεια.
Είμαστε όμως, άραγε, τόσο αντίθετοι από τους γονείς μας;
Γιατί τα παιδιά μας δεν εκπληρώνουν τις επιθυμίες μας; Γιατί δεν μας ακούν και δεν ασπάζονται τις ιδέες μας; Γιατί αντιδρούμε , όπως κι αυτά πολλές φορές ακραία και γινόμαστε έξαλλοι; Κι ακόμα πως εξηγείται ότι επαναλαμβάνονται, με μαθηματική ακρίβεια κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, από γενιά σε γενιά; Τι σχέση μπορεί να έχει ο υπεύθυνος με τον ανεύθυνο; Ο συναισθηματικός με τον ψυχρό και τον απόμακρο; Ο οξύθυμος και ο βίαιος με το καλό παιδί και τον ήρεμο, αυτόν που αποφεύγει πάντα τους καβγάδες;
Κάθε άνθρωπος έχει κάποια χαρακτηριστικά, τα οποία εξωτερικεύει και τα οποία γνωρίζει και τα αποδέχεται. Είναι η φανερή προσωπικότητά του, το συνειδητό του, το Εγώ του. Το Εγώ πιστεύει πως υπάρχει μόνο αυτό, ότι αυτό είναι τα πάντα μέσα μας κι ότι δεν αποτελούμαστε από τίποτε άλλο. Αυτή είναι η δουλειά του!
Αλλά αυτή είναι μόνο η μισή αλήθεια.
Στην πραγματικότητα και χωρίς το Εγώ να γνωρίζει απολύτως τίποτα, περιέχουμε συγχρόνως και κάποια άλλα χαρακτηριστικά τα οποία είναι καλά κρυμμένα , μας τρομάζουν και δεν θέλουμε να τ’ αναγνωρίσουμε στους εαυτούς μας. Είναι η Αχίλλειος πτέρνα μας. Είναι η λεγόμενη, Σκιά μας! Η Σκιά, είναι ένας ψυχολογικός όρος που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Ελβετό ψυχίατρο Κάρλ Γιούνγκ. Είναι κάθε τι μέσα μας που παραμένει στο υποσυνείδητο, που το έχουμε καταπιέσει, δεν το έχουμε ακόμα αναπτύξει και αρνιόμαστε ότι το έχουμε.
Ο Γιούνγκ πίστευε ακόμα πως οτιδήποτε χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς μας με το οποίο ταυτιζόμαστε έντονα, θα εμφανίζεται με την ακραία αντίθετη μορφή του στο ασυνείδητο μας. Μόνο πως το έχουμε απωθήσει και αποτελεί μέρος της Σκιάς μας. Το ονόμασε αυτό Νόμο των αντιθέτων. Βέβαια, το ότι το έχουμε απωθήσει, δεν σημαίνει ότι δεν το έχουμε και ότι δεν αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του εαυτού μας. Απλά, δεν το γνωρίζουμε, ούτε θα θέλαμε να μάθουμε κάτι γι αυτό.
Έτσι, για παράδειγμα μπορεί να είστε ψυχροί και απόμακροι, επειδή ακριβώς κρύβετε μέσα σας ένα μικρό φοβισμένο και συναισθηματικό παιδί και φοβάστε ότι θα πληγωθείτε. Η, αν αυτό σας έρχεται αρκετά βαρύ, ίσως απλά να πρέπει να μάθετε να εκφράζεστε πιο συναισθηματικά.
Το παιχνίδι με τους καθρέφτες
Επειδή ακριβώς αποφεύγουμε τα χαρακτηριστικά της Σκιάς μας , συνήθως τα προβάλλουμε στους άλλους. Η προβολή είναι ένας ψυχολογικός μηχανισμός που γίνεται ασυνείδητα, χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Όλοι μας προβάλουμε στους άλλους τα κομμάτια εκείνα του εαυτού μας που δεν κατέχουμε, που τα αποφεύγουμε και που αρνιόμαστε ότι τα έχουμε. Γνωρίζουμε και σχετιζόμαστε με ανθρώπους, οι οποίοι εκφράζουν τα χαρακτηριστικά αυτά. Οι άλλοι λειτουργούν σαν καθρέφτες (όπως κι εμείς γι αυτούς), για να μας δείξουν τα κομμάτια εκείνα του εαυτού μας που έχουμε αποφύγει, όλα όσα θα έπρεπε να εκφράσουμε και ν’ αναπτύξουμε.
Όταν κάποιος ή κάτι σας εκνευρίζει και σας κάνει να θυμώνετε, όταν κάποιος σας πατάει τα κουμπιά και σας κάνει να βγείτε εκτός εαυτού, στην πραγματικότητα σας δείχνει κάποιο κρυμμένο κομμάτι του εαυτού σας , που επιμελώς έχετε αποφύγει να δείτε, ή απλά ένα κομμάτι του εαυτού σας που έχετε παραμελήσει και θα πρέπει να αναπτύξετε.
Φανταστείτε λοιπόν, αν αυτός ο κάποιος είναι το ίδιο σας το παιδί!
Κάρμα είναι και γυρίζει…
«Της οικογένειας οι συμφορές / αρρώστιες δεν είναι κληρονομικές /αλλά πόδια που ακολουθούν / κι όπου πατούσε ο προηγούμενος πατούν…» Κλάιβ Μπάρκερ –«Υφαντόκοσμος»
Ο ανεξάρτητος και ο εξαρτημένος, ο ανεύθυνος και ο υπεύθυνος, ο βίαιος και ο φιλήσυχος , φαίνεται τελικά πως είναι απλά οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Ο ένας περιέχει τον άλλο, είναι αναπόσπαστο κομμάτι του άλλου. Ίσως και να μην υπήρχε, αν δεν υπήρχε ο άλλος! Δεν είναι λοιπόν τυχαίο, που κάθε οικογένεια έχει όλους αυτούς τους «αντίθετους» –εκ πρώτης όψεως- χαρακτήρες. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα κοινό ζήτημα, που στοιχειώνει την οικογένεια, που αφορά όλα τα μέλη της και το οποίο εκφράζεται συχνά με ακραίους τρόπους. Κάποια μέλη της οικογένειας εκφράζουν τον ένα πόλο και κάποια άλλα τον «αντίθετο» . Το ζήτημα αυτό , μας φέρνει αντιμέτωπους με τα παιδιά μας, μας κάνει να κατηγορούμε τους γονείς μας και πολλές φορές έχει σαν αποτέλεσμα, να μην μπορούμε καν να ζήσουμε μια ολοκληρωμένη κι ευτυχισμένη ζωή. Είναι το λεγόμενο Κάρμα της οικογένειας, που επαναλαμβάνεται και μεταβιβάζεται άθελά μας, από γενιά σε γενιά.
Πως ακριβώς, όμως, γίνεται αυτή η μεταβίβαση;
Ο τροχός της τύχης
Θα μελετήσουμε παρακάτω τρεις συνεχόμενες γενιές. Στο σχήμα 1, κάθε κύκλος παριστάνει μια γενιά (παππούδες – γονείς – παιδιά ) και χωρίζεται σε δύο άνισα μέρη. Σε κάθε γενιά το αριστερό μεγαλύτερο μέρος του κύκλου (Α), συμβολίζει το Εγώ- Συνειδητό και το δεξί μικρότερο μέρος του κύκλου (Β), συμβολίζει τη Σκιά-Ασυνείδητο. Στην 1η γενιά το Εγώ – Συνειδητό (Α) συμβολίζεται με άσπρο χρώμα και το Ασυνείδητο – Σκιά (Β) με μαύρο.
Βλέπετε τι ακριβώς γίνεται;
Τα παιδιά έχουν σαν κύρια – συνειδητά χαρακτηριστικά (Α), τη Σκιά των γονιών τους (Β)!
Αυτό, μ’ άλλα λόγια, σημαίνει πως τα παιδιά μας εκφράζουν τα κρυμμένα μας χαρακτηριστικά, αυτά που δεν αναγνωρίζουμε στους εαυτούς μας, αυτά ακριβώς τα χαρακτηριστικά που θα θέλαμε να αποφύγουμε! Πώς όμως να τα αποφύγεις όταν έχεις ένα παιδί δίπλα σου να στα θυμίζει συνέχεια; Πολύ απλά. Θυμώνεις. Δεν τα δέχεσαι. Προσπαθείς ν’ αλλάξεις το παιδί σου. Να το κάνεις να υιοθετήσει τα δικά σου πιστεύω, αυτά που εσύ θεωρείς σωστά.
Τον ίδιο φόβο και απειλή αισθάνεται και το παιδί σας. Μην ξεχνάτε. Εσείς εκφράζετε τη δική του Σκιά, όλ’ αυτά που απ’ τη μεριά του θα ήθελε ν’ αποφύγει να κοιτάξει. Έτσι αντιδράει. Το ίδιο έντονα όπως αντιδράτε και εσείς. Δεν ξέρει ότι όλα εκείνα που του λέτε το αφορούν άμεσα. Δεν ξέρει ότι πρέπει ν’ αναπτύξει ή να παραδεχτεί ότι έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με σας. Αυτά τα ίδια χαρακτηριστικά για τα οποία σας κατηγορεί.
Σκεφτήκατε ποτέ πως τα παιδιά σας είναι οι καθρέφτες σας; Ότι σας δείχνουν τα πράγματα που φοβάστε ν’ αναγνωρίσετε στον χαρακτήρα σας; Ότι σας δείχνουν το άλλο μισό του εαυτού σας;
Σκεφτήκατε ακόμα, το πόσο δύσκολο είναι και για τους δύο αυτό; Απαιτείτε από τα παιδιά σας να είναι υπεύθυνα, να διαβάζουν, να πατάνε γερά στη γη, να είναι πιο συναισθηματικά ή πιο ανεξάρτητα, ή οτιδήποτε εκφράζετε εσείς. Για σας είναι εύκολο. Αυτό είναι το Εγώ σας. Αυτό ξέρετε να κάνετε από τη στιγμή που γεννηθήκατε. Γι αυτά όμως; Γι αυτά, εκείνα που τους λέτε είναι η Σκιά τους. Είναι κάτι που δεν ξέρουν. Είναι κάτι που φοβούνται. Είναι κάτι που θα απαιτήσει χρόνια και προσπάθεια εκ μέρους τους για να το αναγνωρίσουν και να το αναπτύξουν. Αλλά, το κυριότερο. Εσείς την ίδια ώρα, διδάσκεστε απ’ τα παιδιά σας; Μαθαίνετε εκείνο που σας δείχνουν; Αναγνωρίζετε στον χαρακτήρα τους και σ’ αυτά που τα κατηγορείτε, έστω για λίγο τη Σκιά σας;
Φανταστείτε λοιπόν μια μάνα που είναι πολύ συναισθηματική εξωτερικά. Εκείνη το ξέρει κι όλοι οι άλλοι γύρω της το ξέρουν. Αυτό που δεν ξέρει κι ίσως της πάρει μια ζωή (ή περισσότερες) για να το μάθει, είναι πως μέσα της κρύβει ένα κομμάτι ψυχρό, υπολογιστικό κι απόμακρο κι ότι θα πρέπει να μάθει να αντιδρά πιο αποστασιοποιημένα, να μην τα παίρνει όλα τόσο προσωπικά και να μην αφήνει πάντα το συναίσθημα να θολώνει τη λογική και την κρίση της.
Η μάνα αυτή γεννάει κάποτε μια κόρη που έχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που η ίδια αρνιέται ν’ αναγνωρίσει στον εαυτό της. Η κόρη, έχοντας πληγωθεί τόσο πολύ από τις συναισθηματικές εκρήξεις και ελέγχους της μητέρας της, βγάζει από πολύ μικρή το συμπέρασμα: συναίσθημα = κάτι κακό. Μπορείς να πληγωθείς και να πληγώσεις πολύ τους άλλους. Γίνεται λοιπόν μια ωραία απόμακρη, αποφεύγει να εκφραστεί συναισθηματικά, αποφεύγει τις σχέσεις και φροντίζει να είναι μονίμως απασχολημένη με την καριέρα της. Η κόρη λειτουργεί σαν καθρέφτης για την μάνα της. Της δείχνει όλα αυτά που έχει αρνηθεί ν’ αναγνωρίσει στον εαυτό της. Της δείχνει προς τα πού πρέπει να κινηθεί. Εκείνη όμως θα μπορέσει να το δει;
Η κόρη , απ’ την άλλη, δεν ξέρει ότι κρύβει μέσα της ένα πολύ συναισθηματικό και πληγωμένο μικρό παιδί. Φοβάται μην γίνει σαν τη μάνα της. Αυτό είναι το λάθος της! Γιατί κατά κάποιον τρόπο είναι ήδη σ’ ένα μεγάλο βαθμό σαν τη μάνα της. Μόνο που φοβάται να τ’ αναγνωρίσει. Η μάνα είναι ο καθρέφτης της. Εκείνη όμως θα μπορέσει να το δει;
Ότι κι αν γίνει, δεν πειράζει. Σύντομα, θα έχει μια δεύτερη ευκαιρία, με το δικό της μικρό συναισθηματικό κοριτσάκι να της θυμίζει για άλλη μια φορά, το άλλο της μισό κομμάτι…
Οι γονείς σας επέζησαν
μετά την γέννησή σας. Εσείς;
Ωραία και τώρα που τα μάθαμε όλ’ αυτά, τι κάνουμε; Μήπως θα φτιάξουν ως δια μαγείας οι σχέσεις μας με τα παιδιά μας; Μήπως θα πάψει να υπάρχει το χάσμα των γενεών; Οι κόντρες, οι αντιδικίες, οι έντονοι καυγάδες και οι παράλογες εμμονές στα θέλω μας;
Ήδη εξηγήσαμε το πόσο δύσκολο είναι να ανακαλύψει κανείς τη Σκιά του. Είναι οδυνηρό να κοιτάξεις μέσα στον καθρέφτη και να δεις εκεί όλα αυτά που φοβάσαι και που δεν θα ήθελες να ξέρεις για σένα. Όλα αυτά που σου δείχνει το παιδί σου!
Όμως υπάρχει κάτι που μπορούμε να κάνουμε…
Την επόμενη φορά που θα μαλώνετε με το παιδί σας, γιατί δεν εκπληρώνει κάποιο όνειρο ή επιθυμία σας, σκεφθείτε…
Μήπως το θέμα δεν είναι το παιδί σας; Μήπως το θέμα ήσαστε εσείς; Σκεφθείτε πόσο δύσκολο είναι για εκείνο να παραδεχτεί πως έχετε δίκιο και να μην αντιδράσει. Το ίδιο δύσκολο, όσο είναι και για σας! Αλλά, στο κάτω-κάτω εκείνο δεν γνωρίζει. Εσείς είστε ο ενήλικος. Κι ακόμη, εσείς τώρα ξέρετε! Θα συνεχίσετε λοιπόν να προσπαθείτε διαρκώς να κάνετε το παιδί σας ν’ αλλάξει γνώμη, ή θ’ αρχίσετε κάποια στιγμή να διδάσκεστε και να μαθαίνετε κι εσείς από αυτό; Κι ίσως τότε, το παιδί σας που είναι ανεύθυνο, που δεν διαβάζει, που τεμπελιάζει και δεν φαίνεται να θέλει να πετύχει, καταφέρει να σας δείξει πως πρέπει κι εσείς να χαλαρώσετε λίγο, να μην είστε πάντα τόσο τέλειοι και υπέρ – υπεύθυνοι. Και, ποιος ξέρει…αν αρχίσετε σιγά-σιγά ν’ αλλάζετε στάση, αν αρχίσετε να φεύγετε από τον πόλο σας, ίσως και το παιδί ν’ αρχίσει ν’ αλλάζει και να γίνεται σταδιακά πιο συνεπές και υπεύθυνο.
Στο μεταξύ, όσο ο ένας μένει στον πόλο του και αρνιέται να μάθει, τόσο θα μένει κι ο άλλος στον «αντίθετο». Όσο αρνιέται ο ένας να δει τη Σκιά του, τόσο θα αρνιέται κι ο άλλος.
Κι η ίδια ιστορία θα επαναλαμβάνεται από την αρχή!
